लिम्बु बंश थरगतहरुको धरान भेला सम्पन्न

मिति २०७६ फागुन १० गते (फेब्रुवरी २२, २०२०) धरान चुम्लुङ हिममा लिम्बु वंश थरगत संस्थाहरुको भेला सम्पन्न भएको छ । उक्त भेलामा करिब ३० लिम्बु थरगत संस्थाहरुको प्रतिनिधिहरुको उपस्थिति रहेको थियो । भेलामा सहजीकरण समुह सचिवालयको संयोजक नन्द कन्दङवाले “आदिवासी याक्थुङ (लिम्बु) थरगत समुदायहरुको भूमिका शसक्त, सुदृढ र उपयोगी बनाउनुपर्ने आवश्यकता र औचित्य सम्बन्धी अवधारणा पत्र २०७६” प्रस्तुत गर्नुभयो । उक्त अवधारणा पत्रमा निम्न उद्देश्यहरु, रणनीति र अपेक्षित उपलब्धीहरु उल्लेख छन् ।

उद्देश्यहरु

• याक्थुङ (लिम्बु) थरगतहरुको आ आफ्नो पकड क्षेत्रको गाउँ गाउँ स्तरको विकास, भाषा, लिपि, संस्कृति, ऐतिहासिक स्थल, परम्परा, भूमि, प्राकृतिक स्रोत, चर्चेको वन जंगल, चिहान, मान्गेन्ना यक, मुन्धुमी स्थलहरुको संरक्षण र प्रवद्र्धन गर्दै सन्धी, सम्झौता, अन्तर्राष्ट्रिय कानूनले सुनिश्चित गरेको आफ्नो प्रथाजनित भूमीलाई व्यवहारिकरुपमा स्थापित गर्ने,
• लोप भईसक्न लागेको लिम्बुहरुको प्रथाजनित परम्परागत संस्थालाई थरगतहरु बसोबास रहेको गाउँ गाउँमा ति प्रथजनित संस्थाहरुलाई स्थापित गर्दै तिनीहरुलाई न्यायिक र शासकीय स्वरुपमा कार्य गर्न सबल र शसक्त बनाउने ।

 

रणनीति

• माथिका उदेश्यहरु पुरा गर्न प्रत्येक लिम्बु बंशका थरगत संस्था समुहका अध्यक्ष या महासचिव या प्रतिनिधि १ जना रहने गरी लिम्बुवानका स्वतन्त्र बौद्धिक व्यक्तित्वहरु रहेको एक मुल अभियान समुह गठन गरिनेछ ।
• उद्देश्यहरु पुरा गर्न थरगतहरुलाई सहजिकरण गर्न किरात याक्थुङ चुम्लुङ सहितको लिम्वुवानका स्वतन्त्र, बौद्धिक व्यक्तित्वहरुको ८ सदस्यीय सहजिकरण समुह रहेको सचिवालय रहने । सचिवालयका सदस्यहरुमध्ये तुम्याङहाङ प्रणाली अनुसार तुमतुम्याङहाङबाट सचिवालयको अध्यक्षता हुनेछ ।
• थरगत संस्थाहरुलाई माथिका उदेश्यहरुमा स्पष्ट बनाउदै उनीहरुको थातथलोमा सो सम्बन्धि काम गर्न सम्बन्धित थरगतकै आयोजनामा अन्य कामहरुलाई बढाउने ।
• थरगतहरुले उठान गर्नुपर्ने मुद्दाहरुको बारेमा समुहले सूची तयार गर्ने, थप अध्ययन अनुसन्धान गरी विषय वस्तुको बारेमा स्पष्ट हुने ।
• थरगत संस्थाहरुले आफ्नो थातथलोमा प्रथाजनित संस्था चुम्लुङ र तुम्याङहाङ प्रणाली स्थापित गर्न अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रमा भएका नीति नियमहरु र अभ्यासहरु सम्प्रेषण गर्ने ।
• सम्बन्धित थरगत बंशको प्रथाजनित भूमीको स्थापना र प्रथाजनित संस्था चुम्लुङ र तुम्याहाङ प्रणालीको भुमिका र त्यसले गर्ने कार्यहरुकोबारेमा स्थानिय तहमा छलफल गरि निश्कर्षमा पुग्ने ।

 

अपेक्षित उपलब्धीहरुः

• थरगतहरु लिम्बु समुदायको विकास र हक अधिकार संरक्षणका लागि संगठित भएका हुनेछन् ।
• संगठित नभएका थरगतहरुलाई संगठित हुन प्रोत्साहित गरी संगठित नभएकाहरु संगठित हुनेछन् ।
• थरगतहरुले आफ्नो पुख्र्यौली÷प्रथाजनित भूमि, भूक्ष्ोत्र, स्रोत साधन, भाषा, संस्कृति, परम्परा संरक्षणमा विशेष मुद्दाहरुको पहिचान गरी कटिवद्ध भई लागेका हुनेछन् ।
• आफ्नो पुख्र्यौली प्रथाजन्य भूमि, भूक्ष्ोत्र, स्रोत, भाषा, संस्कृति, परम्परा संरक्षणका मुद्धा उठेको हुनेछ ।
• आदिवासी लिम्बूको भूमि अधिकार सशक्त रुपमा उठेको हुनेछ ।
• लिम्वु थरगतहरुले आफनो समुदायमा प्रथाजनित कानुको अभ्यास तुम्याङ न्यायीय प्रणालीको अभ्यास गरेका हुनेछन् ।
• आदिवासी अधिकारको लागि संयुक्त राष्ट्र संघीय घोषणा पत्र, आइएलओ महासन्धी १६९ र अन्य आदिवासी जनजातिका पक्ष्मा भएका राष्ट्रिय÷अन्तर्राष्ट्रिय कानुन अन्तरगत याक्थुङ (लिम्बु) स्वयत्तता, स्वशासन र आत्मनिर्णयको अधिकारको अभ्यास र स्थापना भएको हुनेछ ।
• याक्थुङ (लिम्बु)को शासकीय स्वरुपको विकास गरेर सो को समेत काम भएको हुनेछन ।

 

उक्त अवधारणा पत्रमाथि छलफल गर्न, कार्यान्वयन गर्न, के, कसरी र कसको भूमिका के हुने ? समस्याहरु के के छन् ? समस्या समाधानका योजनाहरुको बारेमा समूह विभाजन गरी समुहगत टिप्पणी र सुझाव सहित अनुमोदन गरियो । अवधारणा पत्रमा उल्लेखित सहजीकरण सचिवालय ८ जनाको कार्यरत टिमलाई अनुमोदन गर्दै र मूल आयोजक समिति बनाउने भेलाले निर्णय गरियो । उक्त मूल आयोजक समितिको लागि उपस्थित प्रत्येक थरगत संस्थाहरुले तुरुन्त नाम पठाउने पनि निर्णय भयो ।

भेलामा सहजीकरण सचिवालयको तर्फबाट राम मादेन र डा. कमल तिगेलाले गर्नुभयो । भेलामा डा. कृष्ण भटट्चनले थकालीहरु बीचको परम्परागत संस्थाको अभ्यास र अनुभव सुनाउनुभएको थियो भने अन्तमा चलचित्र निर्देशक नबीन सुब्बाले मन्तव्यसहित सहभागीहरुलाई धन्यवाद दिनुभयो । कियाचुका अध्यक्ष योगराज लिम्बु, महासचिव निरन्ती तुम्बापो लगायतको कियाचु सल्लाहकार, पदाधिकारी तथा सदस्यहरुको उपस्थिति रहेको उक्त भेलाको व्यवस्थापन पक्ष कियाचु सुनसरी र धरान समितिले सहयोग गरेको थियो ।